چرا به روان‌شناسان مدرن، کمتر می‌شود اعتماد کرد؟/ کدام مرکز مشاوره را برای ازدواج انتخاب کنیم؟

خبرنامه دانشجویان ایران: اگر اهل اینترنت و شبکه‌های اجتماعی باشید، قطعا با تبلیغات با موضوع همسریابی مواجه شده‌اید. عده‌ای هم شخصا به نیت انجام کار خیر که البته توصیه‌های بسیاری راجع به آن شده است، اقدام به همسریابی برای دیگران می‌کنند. گاهی هم افراد یا خانواده‌هایشان از یک معتمد و انسان با تجربه درخواست می‌کنند که اگر مورد مناسبی را سراغ دارد، برای ازدواج به آنان معرفی کند. اما چه بسا افرادی که با نیتی خیر اقدام به کار می‌کنند، به دلیل عدم مهارت لازم و نداشتن آگاهی از ابعاد مختلف آن کار و البته به کار بستن روش‌های نادرست نتیجتا موجب آزار خود و اطرافیانشان می‌شوند. همسریابی برای دیگران، قواعد و ضوابطی دارد.

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در گفتگو با حجت الاسلام مجتبی جمشیدیان، از مشاورین امر ازدواج، به بررسی مبانی و اصولی که باید از جانب مراکز همسریابی مد نظر قرار داده شود، خواهیم پرداخت. مطلب پیش رو مولفه‌هایی را ارائه می‌دهد که بر اساس آن‌ها مراکز فاقد صلاحیت از مراکزی که توانایی لازم برای همسریابی را دارا می‌باشند، قابل شناسایی می‌باشند.

ملاحظاتی که می‌بایست در همسریابی برای غیر در نظر گرفته شود چیست؟
اینکه پرداختن به چنین امری مستلزم این است که شخص یا مرکزی که قصد همسریابی برای دیگران را دارد باید حضورا در جریان چند و چون شخصیتی و خانوادگی آنان قرار گیرد، حتمی است. پس همسریابی برای دیگران از طریق سایت‌های اینترنتی و به شیوه درخواست فرم‌های مشخصات و یافتن همسر مناسب از روی آن فرم‌ها کاملا مردود است.

اشخاص وقتی می‌خواهند تشکیل زندگی بدهند باید در چهار قالب با طرف مقابل خود همگرایی داشته باشند. یکی درباره جسم‌شان است. یعنی اینکه آیا این‌ها از لحاظ سردی یا گرمی مزاج با یکدیگر هماهنگ هستند یا خیر؟ این مسئله‌ای بسیار مهم است. زیرا اگر آقا گرم مزاج باشد و خانم سرد مزاج، عدم ارضای صحیح و مطلوب مرد، زندگی آنان را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می‌دهد و در تمامی مسایل زندگی دچار اختلاف می‌شوند. آقا و خانمی که قرار است زیر یک سقف بروند باید از لحاظ روحی نیز همگرایی داشته باشند. باید دید طرفین به لحاظ کل‌نگری و جزء نگری، درونگرایی و برونگرایی، سخاوت و بخل و مسایلی از این دست که مجموعاً اخلاق انسان را تشکیل می‌دهند در چه وضعیتی نسبت به یکدیگر قرار دارند. محیط پیرامون که تربیت افراد متاثر از آن است، مسئله دیگری است که قبل از ازدواج باید مورد نظر طرفین قرار بگیرد. محیطی که انسان‌ها در آن تربیت می‌شوند تعیین کننده نوع باور‌ها و فرهنگ شخص است. خانواده، محله، مدرسه، دانشگاه و... محیط‌هایی است که می‌تواند به عنوان محیط تربیت شخص مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال کسی که تربیت شده یک خانواده مذهبی است و در محله‌ای که اغلب اهالی آن شعائر را رعایت می‌‌کردند، با کسی که خانواده‌اش چندان تقید و التزامی نسبت به دستورات و شعائر دینی ندارند، ازدواج کند، اگر استثنائات را کنار بگذاریم، بعید است بتوانند زندگی آرام و مطلوبی داشته باشند. مسئله دیگری که همگرایی در آن نقشی تعیین کننده در آرامش و تداوم زندگی افراد دارد، مسئله میزان اعتقاد طرفین نسبت به مسایل ماورایی است. ماورا نیز اعم از خدا، شیطان، اجنه و... است. باید دید طرفین نگاه‌شان نسبت به این مسایل چگونه است. برای مثال آیا همه چیز را می‌خواهند در قالب دو دو تا چهارتای عقلی و مادی توجیه کنند یا به یک قدرتی که می‌تواند خرق عادت کند، مثل خدا نیز معتقد هستند.

پس کسانی یا موسساتی که قصد همسریابی برای دیگران را دارند باید دارای تجربه کافی بوده و توانایی شناسایی افراد هم کفو در زمینه‌هایی که اشاره شد را داشته باشند. اگر همسریابی با تکیه بر دقت و تجربه انجام گیرد، آن وقت با عنایت خدا الخبیثات للخبیثین و الطیبات للطیبین محقق می‌گردد. قرار نیست پسری که هر نوع کار نا‌مشروع و خلافی را مرتکب شده، به وقت ازدواج با دختری نجیب و مومن وصلت کند. چنانچه چنین وصلت‌هایی سر گرفته شود، در اغلب موارد یا طی اندک مدتی از هم فرو می‌پاشد یا طرفی که از سلامت روحی و معنوی برخوردار بوده است نیز در معرض امراض روحی و معنوی طرف مقابل قرار می‌گیرد و تباه می‌شود.

یک مرکز همسریابی قابل اعتماد باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
برای اینکه دو نفر برای ازدواج به یکدیگر معرفی شوند، معرف باید درباره آن‌ها از یک «شناخت» هر چند نسبی برخوردار باشد. آنچه موجب این می‌شود که بتوان به یک موسسه همسریابی اعتماد کرد، این است که شناخت آن موسسه از مراجعین بر چه اساس و مبنایی بدست آمده است. آیا بر اساس آزمون‌ها و تست‌های مبتنی بر روان‌شناسی امروزی این شناخت حاصل شده است یا اینکه آن موسسه متشکل از کارشناسانی است که بر اساس مبانی اسلامی و آن علومی که مجموعه آنان روان‌شناسی اسلامی را تشکیل می‌دهد، اقدام به شناخت افراد و متعاقبا راهنمایی آنان در انتخاب همسر مناسبشان می‌کند؟

شیوه مرسوم و کنونی موسسات همسریابی، عمدتا بر مبنای شناخت افراد از خلال بیوگرافی آنان می‌باشد. در حقیقت اغلب، ‌شناختی که روشنگر زوایای عقیدتی، اخلاقی، فرهنگی و... باشد، حاصل نمی‌شود. به نظر بنده روان‌شناسی اسلام، مبتنی است بر شناخت بر مبنای منابع، علوم، اصول و قواعد اسلامی. موسساتی که به این درک نرسیده‌اند و صرفا یک سری تست‌ها و آموزه‌های روان‌شناسی محصول مغرب زمین را مبنای کارشان قرار نمی‌دهند، قابل اعتماد نخواهند بود. زیرا اساسا جهان بینی، اندیشه‌ها و فرهنگ شرقی و غربی قرابت چندانی ندارند و نباید صرفا با آموزه‌ها و ابزارهای غرب در حوزه روان‌شناسی اقدام به شناخت یک انسان شرقی کرد.

اینکه بعضی مراکز مشاوره بر مبنای اصول روان‌شناسی غربی اقدام به راهنمایی مراجعین خود می‌کنند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا می‌توانید آسیب‌های احتمالی این قبیل مشاوره‌ها را بیان کنید؟
از این نمونه‌ها بسیار است. برای مثال موردی را داشتیم که دو نفر قصد ازدواج داشتند و پس از مراجعه به یکی از مراکز مشاوره که بر مبنای متد‌ها و به کمک تست‌های روان‌شناسی غربی عمل می‌کرد، به آن‌ها گفته شده بود که به هیچ وجه مناسب یکدیگر نیستند. بعد ما بر اساس آنچه به عنوان روان‌شناسی اسلامی ذکر کردم، مسئله را بررسی کردیم و سرانجام به این نتیجه رسیدیم که اتفاقا آن دو دارای بیش از هفتاد درصد اشتراک هستند. دلیل این ادعای خود را هم گفته بودیم. چون مبانی و ریشه‌های علمی که بر اساس آن به چنین نتیجه‌ای رسیده بودیم را کاملا می‌شناختیم. اما آن مرکز مشاوره، صرفا به اینکه شما به درد هم نمی‌خورید، اکتفا کرده و توضیح چندانی برای این ادعای خود ارائه نکرده بود.

تفاوت این دو حوزه روانشناسی دقیقا در کجاست؟
ضریب خطای آموزه‌ها و تست‌های روان‌شناسی غربی بسیار بالا است. دلیل آن هم معلوم است. زیرا در غرب، بعد جسمی انسان و نهایتا مسایل مربوط به «روان» مورد بررسی قرار می‌گیرد که با «روح» فرق دارد. پس اساسا اصالتی برای روح قایل نیستند. در حالی که اسلام و روان‌شناسی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، انسان را موجودی دارای دو بعد روحی و جسمی می‌داند. از آنجا که حقیقت انسان‌‌‌ همان روح اوست، بنابراین جهان بینی غرب که انسان را یک موجود مادی صرف می‌بیند، شناخت دقیقی نسبت به آن نخواهد داشت. از این رو اغلب دستاورد‌ها و آزمون‌های غربی راجع به شخصیت‌شناسی دارای خطاهای فاحش، نظیر آنچه گفته شد، می‌باشد. عدم توجه روان‌شناسی غرب به روح و متعاقبا حقیقت انسانی، باعث شده است تا آنان از یک معیار ثابت محروم باشند.

آیا هم اکنون مراکزی را می‌شناسید که روی مسئله همسریابی و ملاحظات راجع به آن، به ویژه مشاوره با الگوی اسلامی، فعالیت داشته باشند؟
هم اکنون فعالان عرصه روان‌شناسی در ایران، غالبا ذیل سه دسته می‌گنجند. آنان که به روان‌شناسی غرب بسنده و عینا مطابق آموزه‌های آن عمل می‌کنند. آنان که به دنبال اسلامیزه کردن روان‌شناسی غربی هستند و سعی می‌کنند با استفاده از برخی آیات و روایات مدل ترکیبی را ارائه دهند که اغلب علی رغم وجود اشتراکات در لایه‌های اولی در لایه‌های عمیق‌تر با تعارض‌هایی مواجه می‌شوند و دسته سوم که معتقدند ندیدن دلیل بر نبودن نیست. دسته اخیر بر این باورند که روان‌شناسی اسلامی از طریق تامل و تدبر در قرآن، روایات و سایر منابع اسلامی موجود، قابل تحصیل و پایه ریزی است.

موسسه انشاء که هم اکنون به نحو جدی در زمینه روان‌شناسی اسلامی فعالیت می‌کند، از دسته اخیر است. بنیانگذاران این موسسه پس از بیست سال بررسی قرآن و روایات اسلامی و تولید علم از طریق تامل و تدبر در آن‌ها، موفق شدند به مدل همه جانبه‌ای از روان‌شناسی اسلامی دست یابند و آن را در حوزه‌های مختلف ارائه دهند. هم اکنون این موسسه در زمینه استعدادابی تحصیلی، شغلی، ازدواج، مشاوره درباره مسایل خانواده و... فعالیت می‌کند. طراحی مجموعه‌ای از تست‌های استعدادیابی و شخصیت‌شناسی و تست‌های ازدواج از دیگر دستاوردهای این موسسه است. دستاوردی که به دلیل استظهار آن‌ها به آیات و روایات، چانچه مراجعین اصل صداقت و رعایت ارائه ناخود آگاه‌شان را رعایت نمایند، نتایج‌شان حتمی و قطعی خواهد بود. در حقیقت قرآن و روایات اسلامی آینه هستند و اشخاص می‌توانند خود را به آن‌ها عرضه و عیار خود را بسنجند. اهل بیت که مرجع صدور روایات و تبیین و تفسیر قرآن هستند، آینه خوبی‌ها و زشتی‌های اشخاص بوده‌اند. یک نفر مثل ابوجهل می‌آمد و به پیامبر(ص) می‌گفت چقدر کریه المنظر هستی و چهره زشتی داری، یک نفر هم مثل علی(ع) با دیدن پیامبر از زیبایی چهره و آرامش پیامبر(ص) سخن می‌گفت. وقتی اصحاب از رسول خدا جویای چرایی این تناقض می‌شدند، پیامبر(ص) می‌فرمودند که من آینه هستم و هرکس خود را در من می‌بیند و توصیفاتش راجع به من، در حقیقت‌‌‌ همان وصف حال خودش است.

در موسسه انشاء تست‌ها بر اساس آیات و روایات طراحی و افراد خود را به آن‌ها عرضه می‌کنند و نتیجتا در آینه آیات و روایات به نقاط قوت و ضعف خود و ابعاد مختلف شخصیتیشان پی می‌برند. این حتمیت و قطعیت شناخت بر اساس آیات و روایات باعث می‌شود تا مشاورین بتوانند افراد را به طور واقع بینانه راهنمایی و برای اصلاح نقاط ضعف و حفظ و ارتقای نقاط قوتشان به آنان برنامه‌های لازم را ارائه کنند.

گفتگو از مسعود ابراهیمی